Leonardo da Vinci – biografia, twórczość i ciekawostki

Do naszych czasów przetrwało zaledwie 15 jego obrazów, a w sumie stworzył ich niewiele więcej, bo 20. Jeden z nich znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie. Genialny umysł, który nie mieścił się w ramach swojej epoki. Chyba nie masz wątpliwości, o kogo chodzi. Oczywiście o Leonarda da Vinci. Myślę, że każdy, kto interesuje się sztuką, powinien choć trochę wiedzieć kim był słynny da Vinci.

Kim był Leonardo da Vinci?

Leonardo da Vinci zwykle kojarzy się z wybitnym malarzem, którego obrazy zna cały świat. Warto wiedzieć, że da Vinci to więcej niż malarz.

Leonardo – wegetarianin tak zatroskany o los zwierząt, że specjalnie kupował trzymane w klatach zwierzęta, aby je od razu uwolnić. Ponadto wizjonerski wynalazca i projektant prototypu kombajnu, koparki, helikoptera, czołgu miotającego kamienie, różnego typu maszyn hydraulicznych oraz lotni.

Uważa się go też za ojca soczewek kontaktowych, które opisał dokładnie już w roku 1508. Można tylko żałować, że niektóre jego genialne pomysły pozostały przez kilkaset lat wyłącznie w sferze projektu.

To baczny obserwator i myśliciel, który przez ponad trzydzieści lat skrupulatnie zapisywał wszystkie swoje idee, pomysły, projekty, a także szkice i rysunki. Zachowała się niestety tylko połowa spośród zbioru ponad 13 tysięcy kart, w tym Kodeks Huygenowski na temat proporcji ciała człowieka oraz stosunków matematycznych pomiędzy poszczególnymi jego częściami.

To właśnie w nim jest słynny Człowiek witruwiański, bodajże najbardziej znany rysunek Leonarda. No właśnie, matematyka i anatomia to kolejne dziedziny, które jego pasjonowały.

To jeszcze nie wszystko, ponieważ Leonardo da Vinci naprawdę zasługuje na miano „człowieka renesansu”.

Zajmował się również efektami specjalnymi w teatrze – wizualnymi i akustycznymi. Nieobca mu też była rzeźba, a nawet miał talent muzyczny i literacki.

Krótki życiorys „człowieka renesansu”

Leonardo, urodzony 15 kwietnia 1452 roku w małej wiosce toskańskiej Anchiano, był nieślubnym synem florenckiego prawnika i ten fakt blokował mu możliwość kształcenia się na uniwersytecie.

Na wykształcenie akademickie liczyć zatem nie mógł, ale już na swoją inteligencję jak najbardziej, a ta była naprawdę nieprzeciętna. Da Vinci był samoukiem, człowiekiem wielu talentów. Przez pierwsze pięć lat swojego życia przebywał w domu swojej matki, a później zamieszkał w domu ojca w miasteczku Vinci.

Tak, da Vinci nie jest nazwiskiem we współczesnym rozumieniu, ale oznacza jedynie tyle, że Leonardo pochodzi z miasta Vinci.

Mimo że mieszkał z ojcem, to de facto zajmował się nim stryj Francesco, który przekazał małemu Leonardowi miłość do świata przyrody i natury. Jednak to właśnie ojciec odkrył u swojego syna wyjątkowe zdolności rysunkowe. Dlatego posłał go do pracowni znanego malarza i rzeźbiarza florenckiego Veroccia, gdzie Leonardo spędził kilka lat, a przede wszystkim poznał podstawy malarstwa i złotnictwa.

Już w wieku 20 lat został wpisany do ksiąg cechowych, więc miał prawo do przyjmowania samodzielnych zleceń. Przez 10 lat przebywał we Florencji, ale zraził tam do siebie wielu ludzi. Wynikało to ze specyficznego podejścia do pracy.

Leonardo przyjmował zamówienia, jednak z ich kończeniem miał już problem. Oczywiście to nie kwestia braku zdolności, ale wyjątkowego perfekcjonizmu – ten genialny artysta potrafił przez długie miesiące przygotowywać się do namalowania jednego obrazu. W tym czasie szukał np. modeli albo zastanawiał się nad pozami konkretnych postaci. W efekcie klienci rezygnowali z jego usług.

W 1482 roku Leonardo da Vinci osiadł na 18 lat w Mediolanie. Został tam nadwornym malarzem i inżynierem Ludwika Sforzy. Organizował też wspaniałe przyjęcia na dworze księcia. Opuścił Mediolan po zajęciu miasta przez Francuzów.

Na jakiś czas wrócił do Florencji, przebywał też w Wenecji i w wielu innych miastach włoskich. Do Mediolanu zawitał ponownie w 1506 roku, gdzie spędził 7 lat. Pod koniec życia zamieszkał w posiadłości Cloux zlokalizowanej niedaleko rezydencji królewskiej w zamku Amboise i tam też zmarł 2 maja 1519 roku.

Jakich technik malarskich używał Leonardo da Vinci?

Leonardo lubił eksperymentować. Mimo że doskonale poznał zasady perspektywy liniowej, to uważał, że nadaje się ona wyłącznie do przedstawienia elementów architektury, ewentualnie detali natury mających kształty zbliżone do geometrycznych.

Perspektywa liniowa sprawia, że elementy znajdujące się dalej na obrazie wydają się mniejsze. Według Leonarda perspektywa liniowa za bardzo jednak zawęża możliwości odtworzenia tak ważnych kwestii, jak wilgotność powietrza czy światło. Dlatego tak chętnie korzystał z perspektywy barwnej i powietrznej.

Jego Traktat o malarstwie zawiera rozważania na temat prezentacji rzeczy oddalonych, które powinny być nieco rozmyte, jakby przydymione. Malarz nazwał to perspektywą zanikania. Kreatywny umysł Leonarda umożliwił zatem odkryć tak charakterystyczną dla sztuki renesansu technikę sfumato, stanowiącą wręcz feerię niezwykle subtelnych efektów optycznych.

Nazwa techniki pochodzi od czasownika włoskiego oznaczającego rozmycie, zacieniowanie, znikanie. Według artysty technika sfumato jest jak dym pozwalający wykreować mglisty efekt głębi i cienia, w którym wszystkie linie stają się niewyraźne i rozmazane. Przyjrzyj się obrazowi Święta Anna Samotrzecia – doskonale widać, jak światło i cień idealnie nachodzą na siebie i nie tworzą konkretnych granic. W ten sposób Leonardo da Vinci chciał pokazać powietrze znajdujące się pomiędzy poszczególnymi elementami.

Eksperci badający współcześnie obrazy mistrza odkryli, że w jego pracach można znaleźć aż 30 ultracienkich warstw farby o łącznej grubości zaledwie 30-40 mikrometrów, co stanowi połowę grubości ludzkiego włosa. Efekt cieniowania uzyskiwał dzięki wykorzystaniu miedzi, a w obrazie Mona Lisa zastosował w tym celu tlenek manganu.

Leonardo da Vinci początkowo używał tempery, ale dość szybko ją porzucił na rzecz farb olejnych. To właśnie farby olejne pozwalały malarzowi precyzyjniej modelować i cieniować linie, tworzyć kilka warstw malarskich, a tym samym osiągnąć głębię kolorów w różnorodnej tonacji.

Farby te powstawały z roślin, minerałów oraz ziemi. Bazę najczęściej stanowił olej z siemienia lnianego i orzechów włoskich. Aby uzyskać pigment, Leonardo musiał dokładnie zmielić i rozetrzeć wszystkie składniki. Najczęściej zajmowali się tym jego uczniowie, jednak to dość uciążliwa praca, która pochłaniała sporo czasu. Dlatego artysta szukał innego rozwiązania i oczywiście je znalazł – na wzór tłoczarki oliwy udało mu się skonstruować specjalną maszynkę do ucierania farb.

Twórczość malarska

Leonardo da Vinci uważał malarstwo za ukoronowanie sztuki, a to ze względu na jego niemal nieograniczone możliwości przedstawiania różnorodnych form oraz bogactwa świata.

Zwróć uwagę na jego niesamowity sposób przedstawiania życia duchowego.

Nie ma w tym przypadku, ponieważ artysta twierdził, że nie można namalować samej postaci człowieka, ale trzeba pokazać też jego świat wewnętrzny.

Osoby, które pojawiają się na obrazach Leonarda zdają się zatem nawiązywać subtelny kontakt z obserwatorem (jak Mona Lisa) albo pomiędzy sobą (jak apostołowie w Ostatniej Wieczerzy).

Da Vinci doskonale pokazywał również emocje.

Jego postaci wykonują bardzo ożywione gesty, a dla wprowadzenia dynamicznych napięć pomiędzy nimi artysta wykorzystywał kontrapost.

Temu genialnemu malarzowi zawdzięczamy czyste przedstawianie krajobrazu jako bardzo jednolitej przestrzeni mającej głębię i przekazującej nastroje.

Rysunek krajobrazu jest właśnie jednym z pierwszych tego typu pejzaży.

Leonardo pozostawił niewiele obrazów, ale każdy z nich jest po prostu wyjątkowy.

Jego nieokiełznana ciekawość świata sprawiała, że często nie był w stanie dokończyć jednego dzieła, a już zaczynał kolejne.

To niewątpliwie mistrz portretu psychologicznego, który jak nikt inny potrafił w pełni oddać przeżycia duchowe, emocje oraz swoistą tajemnicę człowieka. Na pewno znasz jeden z najsłynniejszych obrazów artysty, jakim jest Mona Lisa.

Trudno wręcz oderwać wzrok od nieco zagadkowego uśmiechu postaci.

Ten portret powstawał przez 4 lata i został namalowany farbami olejnymi na desce topolowej.

Najpopularniejsze obrazy Leonarda da Vinci

Na pewno kojarzysz taki obraz, jak Dama z gronostajem, która została wykonana na desce orzechowej w technice olejnej z użyciem tempery. To portret Cecylii Gallerani, kochanki księcia Ludwika Sforzy – namalowany około 1489 roku.

Trzymane przez kobietę zwierzę nie jest przypadkowe, ponieważ jego grecka nazwa nawiązuje do nazwiska modelki, a zarazem do Ludwika Sforzy, który był kawalerem Orderu Gronostaja.

W zasobach Luwru znajduje się nie tylko Mona Lisa, ale także inny obraz mistrza – Jan Chrzciciel.

Zwróć uwagę na fantastyczne wyważenie postawy ciała, idealne przedstawienie koncepcji światła i cienia dzięki łagodnemu modelowaniu tonów jasnych i ciemnych.

Obraz jest wyjątkowo plastyczny w wyrazie i to bez zastosowania linii.

To wręcz genialny przykład techniki sfumato.

Na pewno też znasz Ostatnią Wieczerzę, która dla odmiany jest malowidłem ściennym.

Wbrew pozorom to nie fresk, ale wynik eksperymentu Leonarda z farbami temperowymi wymieszanymi z olejnymi, które nakładał na zagruntowaną ścianę.

W ten sposób malarz mógł doprowadzić niemal do perfekcji każdy detal kompozycji, ponieważ nie musiał się spieszyć, co wymaga technika fresku. Niestety, ale dzieło zaczęło łuszczyć się i blaknąć już kilka lat po jego wykonaniu.

Co więcej, w 1652 roku wykuto na ścianie z malowidłem otwór drzwiowy i tym samym bezpowrotnie zniszczono fragment obrazu, obejmujący część stołu oraz stopę Chrystusa.

Kolejne renowacje nie przynosiły większego efektu. Jednak trudno nie zachwycić się kunsztem dzieła, w którym wszystkie postacie wyglądają jak żywe.

Jeszcze większe wrażenie robi całe wnętrze, w którym Leonardo namalował Ostatnią Wieczerzę – to iluzjonistyczne przedłużenie refektarza w mediolańskim klasztorze Santa Maria della Grazie.

Ciekawostki

Leonardo da Vinci to postać niezwykła. Był leworęczny, ale to nic szczególnego. Bardziej niesamowite jest to, że pisał od prawej do lewej strony. Miało to jednak swoje uzasadnienie, ponieważ dzięki temu nie rozmazywał wilgotnego atramentu.

Co więcej, potrafił jedną ręką malować, a w tym samym czasie drugą pisać. Podzielność uwagi godna najwyższego uznania. Aha, aby ćwiczyć swój mózg nauczył się nawet żonglować. Trudno się zatem dziwić, że jego iloraz inteligencji szacuje się na zakres 200-250.